การจัดฟันเป็นกระบวนการที่ช่วยปรับเรียงฟันให้สวยงามและมีประสิทธิภาพในการใช้งานมากขึ้น แต่สิ่งหนึ่งที่หลายคนมักสงสัยคือ “คนจัดฟันสามารถขูดหินปูนได้ไหม?” วันนี้เรามีคำตอบที่ถูกต้อง พร้อมคำแนะนำจากทันตแพทย์มาให้คุณ

ขูดหินปูนคืออะไร? ทำไมต้องขูดหินปูน

การขูดหินปูน (Scaling) คือ กระบวนการทำความสะอาดฟันโดยการขจัดคราบหินปูน (หรือที่เรียกกันว่า “หินน้ำลาย”) ออกจากบริเวณผิวฟันและใต้แนวเหงือก โดยจะใช้เครื่องมือทางทันตกรรมเฉพาะ เช่น เครื่องขูดหินปูนระบบอัลตราโซนิก หรือเครื่องมือมือขูด (Hand scaler)

หินปูนเกิดจากอะไร?

หินปูนไม่ใช่สิ่งที่ติดมากับอาหารโดยตรง แต่เกิดจากกระบวนการสะสมของคราบจุลินทรีย์ (Plaque) ซึ่งเป็นคราบเหนียวใส ๆ ที่เกิดขึ้นหลังจากรับประทานอาหาร โดยเฉพาะอาหารที่มีน้ำตาลหรือแป้ง
หากแปรงฟันไม่สะอาด คราบจุลินทรีย์จะสะสมและจับตัวกับแร่ธาตุในน้ำลาย กลายเป็นหินปูนในเวลาเพียงไม่กี่วัน

หินปูนอันตรายอย่างไร?

แม้หินปูนจะดูเหมือนเพียงคราบแข็ง ๆ แต่จริง ๆ แล้วส่งผลร้ายต่อสุขภาพช่องปากมาก เช่น

• ทำให้เหงือกอักเสบ: เหงือกบวม แดง เจ็บ หรือมีเลือดออกง่าย
  
• ทำให้ฟันโยก: หากหินปูนสะสมใต้เหงือกจนทำลายเนื้อเยื่อรอบรากฟัน
  
• มีกลิ่นปาก: จากแบคทีเรียที่สะสมในหินปูน
  
• เสี่ยงโรคปริทันต์: เป็นการอักเสบลุกลามจากเหงือกลงไปถึงกระดูกที่ยึดฟัน
  
  

ทำไมจัดฟันถึงเกิดหินปูนง่าย?

1. เครื่องมือจัดฟันทำให้แปรงฟันยากขึ้น

เครื่องมือจัดฟัน เช่น ลวด, แบร็กเก็ต, ยางรัด ฯลฯ มีซอกมุมมาก ทำให้แปรงฟันไม่ทั่วถึง หรือแปรงไม่สะอาดพอ ส่งผลให้คราบจุลินทรีย์ (Plaque) และเศษอาหารสะสมมากกว่าคนทั่วไป

2. เกิดการสะสมของคราบพลัค (Plaque)

เมื่อเศษอาหารสะสมร่วมกับแบคทีเรียในช่องปาก จะเกิดเป็นคราบพลัค
หากปล่อยไว้เกิน 1–2 วันโดยไม่กำจัดออก จะเริ่ม จับตัวแข็งกลายเป็นหินปูน โดยเฉพาะรอบๆ แบรกเก็ต และแนวเหงือก

3. น้ำลายทำให้แร่ธาตุตกตะกอนเป็นหินปูน

ในน้ำลายมีแร่ธาตุหลายชนิด เช่น แคลเซียมและฟอสเฟต
เมื่อผสมกับคราบพลัคที่ไม่ได้ทำความสะอาด จะทำให้เกิดการตกผลึกกลายเป็นหินปูนอย่างรวดเร็ว
โดยเฉพาะบริเวณด้านในฟันล่างหน้าที่ติดกับท่อน้ำลาย

4. บางคนมีน้ำลายเป็นด่างมากกว่าปกติ

น้ำลายที่มีค่าความเป็นด่างสูง (pH สูง) จะเร่งให้คราบพลัคกลายเป็นหินปูนได้เร็วขึ้น ซึ่งพบได้บ่อยในบางคน โดยเฉพาะคนที่ดื่มน้ำน้อย หรือรับประทานอาหารที่มีแป้ง-น้ำตาลบ่อย

5. ละเลยการใช้ไหมขัดฟัน

ระหว่างจัดฟัน หลายคนละเลยการใช้ไหมขัดฟันหรือไม่รู้วิธีใช้แบบพิเศษสำหรับคนจัดฟัน ทำให้เศษอาหารค้างตามซอกฟันเป็นเวลานาน ซึ่งเป็นแหล่งสะสมของคราบพลัคและแบคทีเรีย

จัดฟันแล้ว ขูดหินปูนได้ไหม?

ได้แน่นอน และควรทำอย่างสม่ำเสมอด้วย!
แม้จะใส่เครื่องมือจัดฟันอยู่ ไม่ว่าจะเป็นแบบโลหะ เซรามิก หรือใสแบบ Invisalign ก็สามารถขูดหินปูนได้โดยไม่มีผลกระทบต่อเครื่องมือจัดฟัน

เพราะอะไรจึงควรขูดหินปูนระหว่างจัดฟัน?

✅ 1. ป้องกันเหงือกอักเสบและฟันโยก

หินปูนที่สะสมรอบเครื่องมือจัดฟัน จะเร่งให้เหงือกอักเสบ ถ้าไม่ขูดออกอาจลุกลามไปถึงกระดูกที่ยึดฟัน ทำให้ฟันโยกได้

✅ 2. ลดกลิ่นปากและคราบสะสม

การจัดฟันทำให้ทำความสะอาดได้ยาก ถ้าปล่อยให้คราบจุลินทรีย์และหินปูนสะสม จะทำให้มีกลิ่นปากและฟันเหลือง

✅ 3. ช่วยให้ฟันเคลื่อนตัวได้ดีขึ้น

สุขภาพเหงือกที่ดีส่งผลต่อการจัดฟัน เพราะเนื้อเยื่อรอบฟันต้องมีความแข็งแรง ฟันถึงจะเคลื่อนตำแหน่งได้ตามแผนที่วางไว้โดยทันตแพทย์

ถ้าจัดฟันแต่ไม่ขูดหินปูน จะเกิดอะไรขึ้น?

1. เหงือกอักเสบเรื้อรัง

เมื่อหินปูนสะสมบริเวณแนวเหงือก จะทำให้เหงือกบวม แดง เจ็บ และมีเลือดออกง่าย
หากปล่อยไว้นาน อาการจะลุกลามกลายเป็น โรคปริทันต์ (โรคเหงือกขั้นรุนแรง) ซึ่งทำลายกระดูกที่ยึดฟัน

2. ฟันโยกหรือสูญเสียฟัน

เมื่อโรคเหงือกลุกลามไปถึงกระดูกและเนื้อเยื่อรอบรากฟัน จะทำให้ฟัน โยกหลุดง่าย แม้กำลังจัดฟันอยู่ ฟันอาจเคลื่อนไม่ได้ตามแผนที่วางไว้ หรือสูญเสียฟันบางซี่ถาวร

3. กลิ่นปากรุนแรง

คราบหินปูนเต็มไปด้วยแบคทีเรียที่ก่อให้เกิด กลิ่นปาก แม้แปรงฟันบ่อย กลิ่นก็ไม่หาย
ยิ่งมีเครื่องมือจัดฟัน ยิ่งเป็นแหล่งสะสมแบคทีเรียมากขึ้น

 4. ฟันผุง่าย

หินปูนและคราบพลัคมักปิดบังบริเวณฟัน ทำให้ไม่สามารถสังเกตฟันผุได้ทัน
ยิ่งไม่ได้ขูดหินปูน ตรวจเช็กช่องปากก็ยิ่งน้อย โอกาสเกิดฟันผุใต้แบร็กเก็ตหรือซอกฟันก็จะเพิ่มขึ้น

5. แผนการจัดฟันผิดพลาด

เมื่อมีปัญหาเหงือกอักเสบ ฟันโยก หรือเกิดการอักเสบรอบ ๆ เครื่องมือจัดฟัน
ทันตแพทย์อาจต้องหยุดการเคลื่อนฟันบางช่วง หรือเลื่อนแผนการรักษา ส่งผลให้การจัดฟัน เสร็จช้ากว่ากำหนด หรือได้ผลลัพธ์ไม่ดีเท่าที่ควร

6. เครื่องมือจัดฟันชำรุดง่าย

หินปูนที่สะสมรอบแบร็กเก็ตหรือยางรัด อาจทำให้เครื่องมือหลุดง่ายหรือเสื่อมสภาพเร็ว โดยเฉพาะในคนที่ไม่ทำความสะอาดฟันอย่างถูกต้อง

ขูดหินปูนระหว่างจัดฟัน อันตรายไหม?

ไม่อันตรายและถือเป็นสิ่งที่ควรทำเป็นประจำ!
การขูดหินปูนระหว่างจัดฟันเป็นขั้นตอนที่ปลอดภัย หากดำเนินการโดยทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ และใช้เครื่องมือที่เหมาะสม โดยจะมีการระมัดระวังรอบๆ เครื่องมือจัดฟัน เช่น แบร็กเก็ต ลวด และยางรัด เพื่อไม่ให้เกิดความเสียหายต่ออุปกรณ์และเนื้อฟัน

ทำไมการขูดหินปูนระหว่างจัดฟันจึงปลอดภัย?

✅ ใช้เครื่องมือเฉพาะ

ทันตแพทย์จะใช้เครื่องมือขูดหินปูนระบบอัลตราโซนิก หรือเครื่องมือมือขูด (Hand Scaler) แบบหัวเล็ก ที่สามารถเข้าถึงซอกฟันและบริเวณรอบแบร็กเก็ตได้ โดยไม่รบกวนเครื่องมือจัดฟัน

✅ ทันตแพทย์รู้จุดที่ต้องระวัง

บริเวณรอบๆ ลวดจัดฟัน หรือซอกฟันที่มีแบร็กเก็ตติดอยู่ ทันตแพทย์จะหลีกเลี่ยงการออกแรงมาก และทำความสะอาดด้วยความแม่นยำ ป้องกันลวดหลุดหรืออุปกรณ์เสียหาย

✅ ช่วยดูแลสุขภาพเหงือกและฟันระหว่างจัดฟัน

การขูดหินปูนช่วยให้เหงือกแข็งแรง ลดอักเสบ ลดฟันผุ และกลิ่นปาก ทำให้ผลลัพธ์การจัดฟันออกมาสวยงามและรวดเร็วขึ้น

อาการหลังขูดหินปูนขณะจัดฟัน

บางคนอาจมีอาการดังนี้ ซึ่งเป็นเรื่องปกติ:

• เสียวฟันเล็กน้อยใน 1–2 วันแรก
  
• เหงือกมีเลือดซึมเล็กน้อยหากมีอาการอักเสบอยู่ก่อนแล้ว
  
• อาการจะดีขึ้นเมื่อดูแลช่องปากตามคำแนะนำ
  
  

หากมีอาการเจ็บมากผิดปกติ ควรรีบกลับไปพบทันตแพทย์เพื่อประเมินทันที

ควรขูดหินปูนบ่อยแค่ไหนขณะจัดฟัน?

• 📅 ทุก 3–4 เดือน เป็นระยะเวลาที่เหมาะสมสำหรับคนจัดฟัน
  
• หากมีคราบสะสมมาก หรือมีแนวโน้มเกิดหินปูนเร็ว อาจต้องขูดบ่อยขึ้นตามคำแนะนำของทันตแพทย์
  
  

ขูดหินปูนระหว่างจัดฟัน เตรียมตัวยังไง?

• งดอาหารก่อนเข้ารับบริการประมาณ 1 ชั่วโมง
  
• แจ้งทันตแพทย์หากมีอาการเสียวฟัน เหงือกบวม หรือเลือดออกบ่อย
  
• ปฏิบัติตามคำแนะนำหลังขูด เช่น หลีกเลี่ยงของร้อน-เย็นจัด หรืออาหารเหนียวๆ ในวันแรก

ทำไมคนจัดฟันถึงควรขูดหินปูนเป็นประจำ?

1. ป้องกันโรคเหงือกอักเสบและเลือดออกตามไรฟัน
   หินปูนเป็นสาเหตุหลักของโรคเหงือก หากไม่กำจัดจะทำให้เหงือกบวม แดง และเจ็บง่าย
   
   
2. ลดกลิ่นปาก
   เศษอาหารและแบคทีเรียที่สะสมอยู่ตามเครื่องมือจัดฟันสามารถก่อให้เกิดกลิ่นปากได้
   
   
3. ช่วยให้การจัดฟันมีประสิทธิภาพมากขึ้น
   เหงือกที่แข็งแรงและสะอาดส่งผลต่อการเคลื่อนฟันให้เป็นไปตามแผนที่วางไว้
   
   

ตรวจสุขภาพฟันเป็นประจำ
ขณะขูดหินปูน ทันตแพทย์จะสามารถตรวจสุขภาพช่องปาก ดูว่ามีฟันผุหรือปัญหาอื่น ๆ หรือไม่

ดูแลสุขภาพช่องปากอย่างไรระหว่างจัดฟัน?

• 🦷 แปรงฟันวันละ 2–3 ครั้ง ด้วยแปรงจัดฟันโดยเฉพาะ
  
• 🪥 ใช้ไหมขัดฟันแบบพิเศษสำหรับคนจัดฟัน
  
• 💧 บ้วนปากด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อหรือฟลูออไรด์
  
• 🗓 เข้าพบทันตแพทย์ตามนัดทุกครั้ง
  
  

สรุป: จัดฟัน ขูดหินปูนได้ไหม?

จัดฟันสามารถขูดหินปูนได้ และควรทำเป็นประจำ เพื่อสุขภาพช่องปากที่ดี ป้องกันโรคเหงือก ลดกลิ่นปาก และทำให้การจัดฟันเป็นไปอย่างราบรื่น ไม่สะดุด หากคุณกำลังจัดฟันหรือวางแผนจะจัดฟัน อย่าลืมนัดขูดหินปูนอย่างสม่ำเสมอ และดูแลสุขภาพฟันทุกวัน

ปรึกษาการจัดฟันและขูดหินปูนกับทันตแพทย์

📍 เพ็ชราคลินิกทันตกรรม – Petchara Dental Clinic
✅ ประสบการณ์มากกว่า 50 ปี
✅ เครื่องมือสะอาด ทันสมัย
✅ ดูแลโดยทันตแพทย์เฉพาะทางทุกเคส

📲 นัดหมายออนไลน์ หรือสอบถามเพิ่มเติมได้เลยที่ เพ็ชราคลินิก